Çocuk ?stismar?n?n A??r Bir Türü: ‘Munchausen by Proxy Sendromu’

Munchausen by Proxy Sendromu

Çocuk ?stismar?n?n A??r Bir Türü: ‘Munchausen by Proxy Sendromu’

Dünya Sa?l?k Örgütü, bir yeti?kin taraf?ndan bilerek veya bilmeyerek yap?lan ve çocu?un sa?l???n?, fiziksel ve psiko-sosyal geli?imini olumsuz yönde etkileyen davran??lar? çocuk istismar? olarak tan?mlamaktad?r. Munchausen by proxy sendromu (MBP) çocuk istismar?n?n çok a??r bir formudur.

Munchausen by Proxy Sendromunun Tan?lanmas?

Munchausen by Proxy Sendromu, bir eri?kin taraf?ndan çocu?a yapay hastal?k belirtilerinin olu?turulmas? ile karakterize karma??k bir istismar türüdür. Hastane hastane dola?arak hastal?k öyküleri uyduran veya olu?turan, bu nedenle gereksiz ve çok say?da medikal veya cerrahi giri?imlerin bulundu?u bu sendromda bak?mveren,  çocukta bir hastal?k varm?? gibi yapmakta veya hastal?k yaratmaktad?r. Tüm bu tan?sal i?lemler ya da medikal tedaviler sebebiyle çocuk üzerinde ciddi zararlar meydana gelmektedir. MBPS karma??k ve potansiyel olarak ölümcül bir çocuk istismar? formudur.

Munchausen by proxy sendromu, hastal???n taklit edilmesi (olmayan semptomlar?n oldu?unun iddia edilmesi, laboratuvar örneklerinin de?i?tirilmesi gibi) veya semptomlar?n olu?turulmas? (çocu?un vücuduna zarar vermek, bo?mak, zehirlemek, ilaç vermek gibi) yolu ile gerçekle?tirilir. Çocu?a ilaç vermek ve bo?mak en s?k kullan?lan yöntemdir. Yap?lan çal??malarda ölüm oran? %6 ile 10 aras?nda bildirilmi?tir. Bununla birlikte olgunun zehirlenmesi veya bo?ulmas? söz konusu ise ölüm oran %33’e ç?kmaktad?r.

Zaman içinde kar??la??lan olgular ve yap?lan çal??malar bu ailelerin çocuklar?nda inan?lmaz yollarla hastal?k olu?turabildiklerini ve sendromun farkl? boyutlar?n?n oldu?unu ortaya ç?kartm??t?r. MBPS olgular?n?n yayg?nl??? ile ilgili ara?t?rmalar s?n?rl? olmas?na kar??n 6 ya? alt?ndaki çocuklar?n daha fazla risk alt?nda olduklar?, bak?m veren taraf?ndan daha fazla istismar edildi?i bilinmektedir.

Munchausen by Proxy Sendromunda ?stismarc? Profili

Literatür incelendi?inde; uygulay?c?lar?n büyük ço?unlu?unun anne oldu?u, az miktarda da olsa büyük ebeveyn veya bak?c? taraf?ndan da gerçekle?tirildi?i belirtilmektedir. Munchausen by proxy sendromu uygulay?c?s?n?n t?bbi konulardaki bilgi birikimi yüksektir. Hastal?klar hakk?nda detayl? bilgiler ile tan? metotlar? ve tedavi yöntemleri hakk?nda etkileyici bir görü?e sahiptir. Bu konularda son geli?melerle ilgili ara?t?rmalar yapar, bilimsel makaleleri takip eder, hekimlerin görü?lerini sorgular. Bu anneler, genellikle çevresindeki di?er ki?iler taraf?ndan çocu?una kar?? çok ilgili ve ?efkatli görünür. ?deal bir ebeveyn rolünde di?er ailelerin ve sa?l?k çal??anlar?n?n takdirini kazan?rlar. MBPS de birincil motivasyon kayna??; hasta çocukla birlikte gelen ilgidir. Annelerin sa?l?k çal??anlar? ile birlikte olmaktan ho?land?klar? ve aralar?ndaki kuvvetli ileti?imin de istismar?n devaml?l???n? getirdi?i dü?ünülmektedir. Ancak yaln?zken, çevrelerinde özellikle de sa?l?k personeli yoksa çocuklar?n? günlerce ihmale maruz b?rakabilirler. Çocuklar?nda bir hastal??a dair belirti yaratabilmek için planl? çal???rlar.

Yap?lan ara?t?rmalar sonucu bu MBPS tan?s? alm?? ailelerde evlili?e dair problemlerin oldu?u gözlemlenmi?tir. Bununla birlikte, sa?l?k sorunlar?n?n aile sisteminde ailenin i?levselli?ini koruyan, çat??ma ve problem durumlar?n? önleyen bir i?levinin olabilece?i, çocukta ya?anan sa?l?k sorunlar? ailenin bir arada kalmas?n? veya çat??malar?n bitmesini sa?l?yor olabilece?i yönünde görü?ler mevcuttur.

Munchausen by Proxy Sendromu tan?s? alm?? bak?m veren yeti?kinin de ebeveynleri taraf?ndan ihmal ve istismara maruz kald??? ve ili?ki sorunlar? oldu?u görülmü?tür. Dolay?s? ile MBPS tan?s? alan bireylerin geçmi? ya?amlar?nda deneyimledikleri travmatik olaylardan kaynaklanmas?n?n da ?a??rt?c? olmad??? dü?ünülmektedir.

Sonuç ve Öneriler

Erken tan?, çocuk ve ailesine uygun müdahale yöntemlerini belirlemek çok önemlidir. Profesyonel müdahale ve multidisipliner bir bak?? aç?s? ile yakla??lmas? gerekmektedir. Tan?dan sonraki süreçte çocuklar?n ayn? ebeveynle kalmas?n?n istismar? ?iddetlendirerek devam ettirece?i ve ölüme varan sonuçlara götürece?i, tan?n?n konmas?ndan sonra çocu?un koruma alt?na al?nmas?n?n gerekebilece?i vurgulanmaktad?r. Ailesi ile kalmaya devam eden çocuklar?n psikososyal geli?im problemleri, duygusal bozukluklar, akademik problemler ve ileti?im sorunlar? ya?ayacaklar? da kaç?n?lmazd?r.

Bak?m verenin olu?turdu?u yapay bozukluk (MBPS); vaka yönetimi, tan? konulmas?ndan tedavi yakla??mlar?na kadar her a?amas? oldukça zor bir istismar türüdür. Ailelerin sa?l?kl? bir program ile tedavi olmas? gerekti?i ve bunun mümkün olmad??? güç durumlarda da k?sa ve uzun vadede ciddi sonuçlar do?uraca??ndan, çocu?un güvenli?inin sa?lanmas? gereklidir.

 

1-Olgu Sunumu

Dee Dee Blanchard Cinayeti ve Munchausen Sendromu

ABD’nin Missouri eyaletinde ya?ayan Clauddine ‘Dee Dee’ Blanchard’?n 1993’te do?an k?z? Gypsy Rose’a henüz 3 ayl?kken uyku apnesi te?hisi koyulmu?tu. Annesi, yak?nlar?na Gypsy Rose’un bedensel ve zihinsel olarak engelli oldu?unu söyledi. Annesi yava? ö?rendi?ini, kendi ya??n? bile idrak edemeyecek bir durumda oldu?unu ileri sürdü?ü için ya??tlar?yla birlikte e?itim göremedi?ini ba?ta kendi ailesi olmak üzere herkesi inand?rd?. Rose yakla??k sekiz ya??ndayken, motosikletten dü?tü. Annesi onu hemen hastaneye götürdü, burada dizinde küçük bir a??nma olmu?tu ancak anne ikna olmad?, kazan?n aç?kça çok daha kötü bir ?eyle sonuçland???n? ve tekrar yürümek için Rose’un birkaç ameliyata ihtiyac? olaca??n? söyledi. K?z?n? tekerlekli sandalye ile ya?amaya al??t?rd?. K?z?na konulan hastal?k te?hisleri artmaya ba?lad?. Epilepsi tedavisi gören Gypsy Rose, çe?itli nedenlerle bir dizi ameliyat geçirdi. Bu süreçte tüm hayat?n? k?z?na adayan fedakâr anne, çevresindekilerin takdirini topluyordu. Hatta mücadelesi yerel gazetelere haber oluyordu. Derneklerden ba??? ya??yordu. Kulland??? ilaçlar yüzünden küçük k?z?n di?leri döküldü. Kromozomal bozuklu?u ve kas distrofisinden sonra Rose’un ?imdi de i?itme ve görme problemleri ya?ad???n? ve nöbet geçirmeye ba?lad???n? iddia etti. Testler, k?z?n?n sahip oldu?unu iddia etti?i rahats?zl?klardan hiçbiri göstermediyse de nöbet önleyici ilaçlar ve jenerik a?r? ilaçlar? reçete ettirdi. Doktorlar hiçbir sorunu olmad???n? söylese de annesi onu hasta oldu?una inand?r?yordu. Gypsy Rose büyüdükçe  evden kaçmak iste?i olu?maya ba?lad?. Bir daha kaçmay? denemesin diye annesi onu 2 hafta yata?a zincirleyerek cezaland?rd?. Tek heyecan? gitti?i Disney parklar? ve izledi?i çizgi filmler olmu?tu. Doktorlara zorla tutuldu?unu söylese bile annesi zihinsel engelli oldu?unu iddia ederek onu geçi?tiriyordu. Dee Dee, Gypsy’yi eve mahkum ederek, beslenme sondas? tak?p bir sürü ilaç vererek ve her gün hasta oldu?unu söyleyerek bu duruma inand?rmaya çal???yordu. Röportajlar esnas?nda destek oldu?unu göstermek için k?z?n?n elini tutuyor ama sanmay?n ki bunun alt?nda kontrol yok, olur da Gypsy yanl?? bir ?ey söylerse elini s?karak kontrol etti?i aç?kça ortadayd?. Nas?l olsa dökülece?ini ileri sürerek k?z?n?n saçlar?n? kaz?yor, böylece kemoterapi gördü?ü yönünde insanlar? inand?rabiliyordu. Tüm bunlar olurken Gypsy art?k çocuk bile de?il bir genç kad?nd?.2010 y?l?nda, Dee Dee herkese 10 ya??nda oldu?unu söylese de, Rose Blanchard 17 ya??ndayd? ve hasta olmad???n? biliyordu. Bir süredir biliyordu ve o zamandan beri annesinden kaçmaya çal???yordu. Gypsy Rose’un annesi Dee Dee her ne kadar bizzat Gypsy’yi ve aile üyelerini k?z?n zihinsel bak?mdan yeterli olmad??? yönünde inand?rsa da okuma yazmay? kendi kendine ö?renebilecek kadar yetkin bir insand? asl?nda. Bir gece Rose kom?usunun kap?s?nda belirdi, kendi ayaklar? üzerinde durdu, yard?m için yalvard?. Dee Dee, y?llar boyunca geli?tirdi?i bir yetenek olan inand?rma ve yalan söyleme yetene?i ile çabucak araya girdi ve her ?eyi aç?klad?. Dee Dee bu gibi durumlarda Rose’un akl?n?n hastal?k taraf?ndan eklendi?ini, zihinsel olarak zorland???n? veya ilaçlar?n onun neden bahsetti?ini bilmesini imkans?z k?ld???n? söylerdi. ?nsanlar sevimli do?alar? ve ilham verici hikayeleri nedeniyle hep inan?rlard?. Ancak Gypsy Rose biraz daha büyüyüp interneti ke?fedince tüm dünyas? de?i?ti. 2015 y?l?nda biri ile tan??t?. Ona inanan tek insan Nicholas oldu. Birlikte annesinden kurtulma plan? yapt?lar. Önce annesinin Gypsy Rose’u götürdü?ü çocuk sinemas?nda tan??mak için sözle?tiler. Gypsy Rose, Haziran 2015 ortas?nda bir gece annesi uyurken Nicholas’? eve ald?. Nicholas, anneyi 17 kez b?çaklayarak öldürdü. ?kili kaçt?. Anneyi kan gölü içinde bulan kom?ular?, zihinsel engelli k?z?n kaç?r?ld???n? dü?ündü. Cinayetten sonra engelli k?z?n?n kay?plara kar??mas? ve sonra Rose’ un herkesi alarma geçiren bir facebook payla??m? yapmas?yla hikaye gün yüzüne ç?kmaya ba?lad?. ?kili yakaland?. Polis kel, tekerlekli sandalyeye ba?l? bir kanser hastas? yerine, kendi ba??na yürüyen güçlü bir genç kad?n buldu. Polisin akl?nda sorular belirmeye ba?lad?. Bu k?z bir gecede nas?l bu kadar çabuk de?i?ti? Daha önce hiç hasta oldu mu? Ve en önemlisi, Dee Dee Blanchard’a olanlara kar??t? m?? Gypsy Rose’un, polisi hiçbir sa?l?k sorunu olmad???na ikna etmesi için bir dizi testten geçmesi gerekti. Gypsy bu süreci hapiste geçirdi. Yarg?lanman?n ba?lamas? bir y?ldan uzun sürdü. Gypsy 24 ya??nda ilk duru?mas?na ç?kt???nda onu kimse tan?yamad?. Sa?l???na kavu?mu?tu. “Hapiste yüzüme hayat geldi, hiç olmad???m kadar özgürle?tim. Çünkü ?imdi, normal bir kad?n gibi ya?amaya izin verdim” diyen Gypsy Rose 10 y?l hapis cezas? ald?. Gypsy Rose, ç?kt??? duru?mada pi?man olmad???n? söyleyip “Ke?ke annemin gerçekten hasta bir k?z? olsayd?. Onun için e?siz bir anne olurdu” dedi.

 

2-Olgu Sunumu

Bir ya? bir ayl?k erkek hasta, ishal ve kusma ?ikayeti ile acil servisimize ba?vurdu. Hastan?n 15 gündür bu ?ikayetlerinin oldu?u ö?renildi. Günde 5-10 kez suluishali ve 3-4 kez kusmas? oluyormu?. Annenin, hastan?n kusmas?nda kan oldu?unu belirtmesi üzerine, gözlem ve tetkiklerin yap?lmas? amac?yla, süt çocu?u servisine yat??? yap?ld?. Hastan?n yap?lan ilk muayenesi normal olarak de?erlendirildi. Annenin kanl? kusma ?ikayeti belirtmesi üzerine, hastaya nazogastrik sonda tak?larak 24 saat kanama takibi yap?ld?. Herhangi bir kanama gözlenmedi. Hemogramda kanama dü?ündürecek bir de?i?iklik saptanmad?. Hastan?n yat??? boyunca takiplerinde ishal ve kusma gözlenmedi. Yap?lan laboratuvar incelemelerinde; rotavirus, adenovirus, gaitada parazit ve gaitada gizli kan testleri negatif olarak geldi. Al?nan ilk idrar kültürü sonucunun ‘‘kontamine idrar” olarak gelmesi üzerine tekrarlanan idrar kültürü sonucu ise “üreme yok” olarak geldi. Yap?lan bat?n ultrasonografi (USG) sonucunda bat?n içi organlar?n normal olarak de?erlendirildi?i belirtildi. Hastan?n önceki kay?tlar? incelendi?inde ishal ve kusma ?ikayetleri ile 16 kez hastaneye ba?vurdu?u ve bu ba?vurular?n 11’inin e?itim ara?t?rma hastanesine, 5’inin t?p fakültesine oldu?u ö?renildi. Bu ba?vurular?n hiçbirinde bir patoloji saptanmad??? görüldü. Bu nedenle önceki yat??lar?nda da hastada MBPS tan?s?ndan ?üphelenilerek hasta, çocuk psikiyatri poliklini?ine konsülte edilmi?, annesi psikiyatriye yönlendirilmi?ti. Hastan?n genel durumunun iyi olmas? üzerine çocuk psikiyatrisine tekrar yönlendirilerek hasta taburcu edildi. Hasta, takibimizin 2. yat???ndan yakla??k 1-1,5 ay sonra gaitada kan ?ikayeti ile annesi taraf?ndan acil servise tekrar getirildi. Burada de?erlendirilen hasta süt çocu?u servisine gözlem ve tedavi amac?yla tekrar yat?r?ld?. Yap?lan tetkiklerinde gaitada gizli kan pozitif olarak bulundu. Fakat hastan?n ba?ka herhangi bir semptomu yoktu ve yap?lan fizik muayenesi normaldi. Daha önce MPS tan?s? dü?ünüldü?ü personel taraf?ndan bilindi?i için hasta serviste yak?n olarak takip edildi. Servis hem?iresi taraf?ndan yatakta k?r?k bir cival? derece görülmesi (hastanede cival? termometre kullan?lmamaktad?r) üzerine anneye bu durum soruldu. Anne, makattan ate? ölçmeye çal??t???n?, belirtti. Derecenin k?r?k ve bozuk oldu?u tespit edildi ve hastan?n anal bölgesinde erozyon saptand? ve gaitada gizli kan bu duruma ba?land?. Bu durum anneye soruldu. Anne sonras?nda “e?ine söylememelerini” bildirdi fakat ne yapt???n? tam olarak aç?klamad?. Hastan?n genel durumunun iyi olmas? nedeniyle sosyal hizmetlere bildirilerek taburcu edildi. Hasta bu yat???ndan yakla??k 2 ay sonra ise kulaktan kan gelmesi ?ikayeti ile annesi taraf?ndan poliklini?e getirildi. Yap?lan muayenede kulak zar?n?n normal oldu?u ve sadece d?? kulak yolunda kanl? ak?nt? oldu?u görüldü. Hasta servise yat?r?ld?. Bu yat??ta da hastan?n annesinin elinde topitop ?ekerlerin plastik çubu?uyla görülmesi ve hastan?n odas?nda çivi bulunmas? üzerine bu durum polise bildirildi ve MPS aç?s?ndan gerekli i?lemler yap?ld?.

Psikolog Melissa ULU

 

KAYNAKÇA

 

  • K?l?ç, S. Ç. , Bütün, C. , Beyazta?, F. Y. , Özen, B. , ?ahin, R. T. & Ça?lar, F. F. (2012). Burun kanamas? ile ba?vuran “Munchausen by proxy” sendromu olgusu . Türk Pediatri Ar?ivi , 47 (3) , 228-229 . DOI: 10.4274/tpa.954

 

  • Tümer, P. D. A. , Odaba??, D. D. A. , Özdemir, D. D. D. , Mutlu, Y. D. D. E. & Kaynak, D. A. (2016). ÇOCUK ?ST?SMARI’NIN A?IR B?R TÜRÜ: BAKIM VEREN?N YAPAY BOZUKLU?U’NA (Munchausen By Proxy Sendromu) HUKUK? VE TIBB? BAKI? . Uyu?mazl?k Mahkemesi Dergisi , 0 (6) , 581-608 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/mdergi/issue/16886/175836

 

  • Uytun, S. , Ç?k?l? Uytun, M. , Altuner Torun, Y. , Ergül, A. B. & Alt?nel Aço?lu, E. (2015). Munchausen by Proxy Sendromu: Olgu Sunumu . Güncel Pediatri , 13 (1) , 60-62 . DOI: 10.4274/jcp.24633

 

  • Uysal,Ö.(2019,11,17). Dee Dee Blanchard Cinayeti ve Münchausen Sendromu. blog@ulubat.org. http://blog.ulubat.org/index.php/genel/dee-dee-blanchard-cinayeti-ve-munchausen-sendromu/

 

  • Yurteri Tiryaki, A. & Baran, G. (2017). Bir Çocuk ?stismar? Türü Olarak “Munchausen by Proxy Sendromu” . Ankara Sa?l?k Bilimleri Dergisi , 6 (1) , 107-124 . DOI: 10.1501/Asbd_0000000065